hümanizme teorik reddiye

[mky] eşcinsellik mevzusunu değerlendiren yazısında, benim burada ve Müzmin Anonim’in suradaki yaklaşmını “icacıcı hümanist bir perspektif” olarak degerlendirmesi sözkonusu. Öncelikle teşekkür etmek isterim, ancak meseleyi bu ifadeden itibaren baska bir eksene kaydirmak istiyorum.Bu yaklaşımda hümanizmin belirli bir çerçevede kalarak olumlu bir şey olduğu açık ve bu eksende elbette anlaşılmaz ya da kabul edilmez bir durum yok.

Ancak, “insan” başlığında, yok sayılan ya da horlanan bir “öteki”nin sahiplenilmesi yaklaşımından daha farklı teorik saiklerle hareket ettiğimden dolayı, “hümanist perspektif” konusunda bir kaç şey söyleyerek devam edecegim.mky’nin kastettiği anlam itibariyle hümanist olmakla ilgili bir mesele duymuyorum; işaret etmek istediğim nokta geçen yüzyılın önemli konu başlıklarından olan anti-hümanizm meselesinden ileri geliyor ve bu noktada bir makas değişikliği yapabiliriz sanıyorum.

Şimdi lafi edilmişken değinmek gerek “hümanizm” meselesine; zira, hümanizm konusu yalnızca pozitif içeriğinde bırakamayacamız bir konudur.Dolayısıyla, hümanizm konusunu, gündelik yaşamda kolayca ve süphelenmeksizin kullandığımız bağlamının ötesinde bir noktaya geçerek değerlendirmemiz gerek sanıyorum.Hümanizm meselesinin belirli bir yerinde “cinsel fark” konu başlığıyla örneğin eşcinsellik konusuna da yeniden dönebileceğizdir.

20. yüzyılın pek çok önemli düsünürü hümanizmin neden ‘salt bir insan sevgisi meselesi olmadığını‘ deşifre etmiş, bir felsefe ve bir ideoloji olarak onun pek ‘masum olmayan‘ ya da ‘tehlikeli‘ kuramsal içeriğini irdelemişlerdir. Nietzsche’yle başlayıp gelişen felsefi eğilim postyapısalcılığa gelindiğinde teorik alanda hümanizmi bir çok bakımdan açık hale getirmişlerdir. Öncelikle bu hesaplasma epistemolojik icerikli bir hesaplasma olmasiyla önemlidir.

Elbette mesele yalnızca insan sevgisi meselesi değildir ve hümanizm de insan sevgisi olarak indirgeyebileceğimiz bir anlam yapısından ibaret değildir.Hümanizm batı düsüncesinde başından beri varolan, rönesansta felsefi ifadesini bulan ve modernizmle birlikte belirli bir ideolojik form haline gelen zihniyet yapısının ortaya konuluşudur.Tam da bu noktada devreye girer anti hümanizm eleştirisi ve önün felsefi, ideolojik ve politik eleştirisi yapar.

Heidegger, Adorno, Althusser, Lacan, Foucault, Kristeva (ve postmodern feminizmler) ,Derrıda gibi yazarlar kuramsal düzlmede insan merkezcilik olarak hümanizmin epistemolojik, politik ve etik önvarsayımlarını cözüstürmüşlerdir.Deyim yerindeyse hümanizmin ipliği pazara çıkmıştır artık.Bunun ne anlama geldiğini, bu düsünürlerin hümanizmle dertlerinin ne olduğunu ve ortaya ne koymuş olduklarını irdelemek, çok kapsamlı bir tarihsel süreçle ve önün bilinciyle hesaplaşmak anlamına gelmektedir açıkçası.

Bu noktada, ilk olarak kendimi Althusser’den ödünç alarak “teorik anti-hümanist” şeklinde ifade etmekte bir sakınca görmüyorum, aksine “insanmerkezcilik” denilen ideolojik-politik-kuramsal zihniyet biçimine karşı bu ifadeyle temsil edilen sorgulamaları değerlendirmek gerektiğini düsünüyorum.Altmışlardan sonra önemli bir tartışma başlığı olmuştur bu hümanizm-antı hümanizm meselesı; bizde de çeşitli düzeylerde tartışılmış olduğu söylenebilir.Ancak ne kadar derinleştiği, meselenin açık ve anlaşılır kilindiği, bu girişimlerin teorik ve politik düzlemlerde ne şekilde etki ettiği çok açık değil. İnsan doğası, insan-doga iliskisi, toplumsallik, birey-toplum ilişkisi, özne ve bilinç gibi genel başlıklar öyle ya da böyle tartışma önemlerini sürdürüyorlar.

Meseleye bir giriş yapmış olalım şimdilik.Fırsat buldukça çerçevesini belirtmeye çalıştığım noktalara yeniden bakmayı deneyeceğim.