kıskananlar çatlasın makamında recep tayyip erdoğan

Mevzunun aklımı bu kadar çeleceğini düşünmezdim, ama dün takip ettiğim bloglar, akşamda tesadüf ettiğim haber akışı öylesine nüfus ediciydi ki, iki çift laf etmesem öbür tarafta hesabı sorulur diye düşünmeye başladım. Erdoğan ile gurur duyma hali öylesine bir atmosfer oluşturuyor ki, kendi gurur duy(a)mayışımın nedenlerini düşünmeye zorlanıyorum. Ellerinde türk bayrakları, Erdoğan’ın yollarına dökülen karanfiller, „kıskananlar çatlasın“ makamına uydurulmuş “recep tayyip erdoğan nağmeleri”yle coşan kitlelere bakarken, duyduğum sıkıntıyı kendi içimden katetme zorunluluğu duyuyorum. Nasıl oldu da “diplomatik krizler”den ulusal ve hatta bölgesel “kahramanlar” çıkarılabilir bir dünya meydana geldi onu düşünüyorum mesela.

Yaşını başını epey almış bir adamın, coşkulu ve titrek bir sesle bir televizyon kanalında “Yavuz Sultan Selim geliyor” diye mikrofona bağırması,  bu zorunluluğa son noktayı koydu. Yoksa bloglardan ve medya köşelerinden başbakana yazılan meptuplar, sonunda böylesi bir olayın şaşaalı bir haber olması sorun edilecek şey değildi. Dünya onu konuşuyor şimdi nede olsa. Obama’yı bile solladı yarattığı gündemle, Cavez’i bile çokç ok aştı ezilenlerin sesi olmakta. Bu noktada Tayyibin ne olduğu da değil, insanların onu „alemin kralı geliyor, geliyoooor, geliyooorr“ diye algılaması beni düşündürüyor esas olarak. Mesela şu, „ananı da al git“ diye sesi kesilmiş adamın ne hissettiğini, bu gururdan payına düşenin ne olduğunu merak ediyorum gelişmeleri izlerken. Gurur duymuyorsa derdinin ne olduğunu ya da olabileceğini düşünüyorum ister istemez. Bu gurur noksanlığı kuşkulu bir ruhun septomu mudur, yoksa bu coşkulu gurur dalgalanmalarının kendisi bir başka septomdur da, bizde sesi çoktandır kısılanlarımız bu yüzden mi çaresizdir bilemiyorum.

Dünyaya posta koymuş, mazlumun sesi olmuş, sümsüklüğü noktalamış ve dönüşünde milleti tarafından ve dahi ortadoğunun değişik halkları tarafından „kahraman“ olarak bağra basılmış bir „delikanlıya“ bile kulp takabildiğime ve burun kıvırabildiğime göre, derdimi anlatmaya çalışmalıyım. „Davos Fatihi“ni, yiğidi öldür hakkını yeme dusturuyla söyleyecek olursam, „densizlik“le koyduğu tavrı dolayısıyla doğruluyorum ben de, öncelikle bunu belirtmeliyim. Yani densizlik oldu, efendim diplomatik racona ters düşüldü, uluslarası çıkarlarımız zedelendi, rezil olduk falan diyenlerden ayırayım bir kendimi. Onayladığım tek şey varsa o da bu „densizlik“ halidir bilakis. Olur olmaz, “avrupa avrupa duy sesimizi” diyen bir milletin başbakanı, “benim için davos bitmiştir, ben gelmem bu avrupaya bi daha” demesi bile takdire değerdir!

Ama mesele bu değil, konuşacağımız şey bundan ibaret olamaz. Ötesinde „doğruyu söylemek“le Erdoğan’ın herhangi bir şekilde “kahraman”laştırlabileceğini düşünmüyorum. Doğruyu söylemenin kendisi bir sorunsa, onu söyleyenin Erdoğan olması başka bir sorundur. Çünkü eğer “ezilenlerin gururu“ndan ve “sessiz yıpınların sesi“nden sözedilecekse, Erdoğan’a bakışımız hiçbir şekilde o sahnedeki tavrıyla sınırlandırılamaz. Kaldı ki birilerinin kahramanlaştırılması her zaman kuşkuyla karşılanması gereken bir şey benim açımdan – “bu konuda hassasum!“-  ; birilerinin kahramanlığından söz edildiği anda „şartlı refleks“ gibi, „lan acaba ne iş dönüyor“ sıkıntısı başlıyor ben de.

Ayrıca hem zamanımızda „doğruyu söylemek“ nedir allasen? İsrail/Filistin sorununda hep aklıma gelen bir şey oldu bu. Doğruyu söyleyen kim? Ne söylüyor?  Nerede söylüyor? Ve aslında doğruyu söylerken ne söylüyor? Şimdi yine gündemin gerisindeki teorik hadisenin esasta bu olduğunu düşünüyorum. Teorik dememe de bakmayın aslında politik bir hadise bu. Foucault’yu hatırlayalım mesela; „muktedir olanın doğruyu söyleme koşulu yoktur“ aslında. Yani, hakikat, gücün temsilcisi olanın mahrum olduğu şeydir. Ama zamanımızda „doğru söylemek“ dediğimiz şey de dönüşüme uğramış durumda bu yanıyla. Daha da temelinde hakikat dediğimiz şeyin kendisi dönüşmüş durumda. Bu dönüşümleri anladığımızda, belki tayyip’in bir “dünya başbakanı” olmasını  değiştiremeyiz ama, “doğruyu söylemek”le “erdemli olmak”  arasındaki bağın bozulduğunu ve dolasıyla manzarayı başka şekillerde anlama imkanımız olduğunu görebiliriz. Gücün temsilcisi olanlar, temsilcisi oldukları gücün zemininde “doğru” söyleyebilmektedirler artık. Ancak artık doğru söylemenin yapısı ve işlevi de tam da bundan dolayı değişmiş durumdadır; „doğruluk“, burada hangi „hakikat rejimi“ni meşrulaştıriyor, hangi „bilgi/ikitidar yapısını“ doğruluyor sorusu devreye girmektedir ister istemez.

Kalirind’in, „davos vukuatı“ üzerineyorumlarda  konuşurken söylediği bir şey var; “orada konuşan bendim” şeklinde. Sanıyorum, iktidar yalakalarını saymazsak, genişce bir kesimin duyduğu gurur, sadece „ezik insan psikolojisi“ deyip çıkabileceğimiz bir durumdan ibaret değil. Kalirind’in söylediği gibi büyük çoğunluk, sanki orada kendi konuşuyormuş gibi hissediyor ve o hisle, „ben de olsam postamı koyar basar giderdim“ diye düşünüyor. Bu yanıylada sadece israil’e bir cift sözü olanlar değil, dünyanın efendilerine, zenginlerine, ayrıcalıklılarına söyleyecek sözü olanlar da bu türden bir özdeşleşime girebiliyorlar şimdi. Anlaşılmaz değil, duyulan heyecana hak vereceğimiz bir boyutuda var gelişmelerin. Ancak yukarda belirttiğim sorulardan bakınca bu özdeleşmenin bir tuzak olma ihtimalini, yabana atamayacağımız bir tehlike olarak görmeye başlıyorum ben. Tuzağa düşüp düşmediğimiz sorusu, sonradan anlayacağımız bir şey değil burada. Yani, Tayyip’in tavrının devamını getirip getirmemesiyle netleştirmeyeceğiz bunu, aksine bizzat şu anda olayın vuku bulduğu bu sahnede tabloya „yamuk bakmak“la cevabını bulmak zorunda olduğumuz bir şey bu. Bir kez daha oluşan bu büyük “koro”da hangi seslerin bastırıldığını anlamak zorunda olduğumuz bir şey.

Aslında „orada konuşan bendim“ duygusunu dışarıdan sorun etmenin bir güçlüğü de sözkonusu. Ama bu güclük, sorun etmenin yanlışlığından kaynaklanmıyor, orada konuşanın kendisi oldugunu düşünene haksızlık etme, bir şekilde sesinin karşılık bulduğunu düşüneni incitme ihtimalinden kaynaklanıyor. Dolasıyla kahramanlara inanmayan ben, „davos fatihi“nin ne dolaplar çevirdiğinden fena halde kuşku ederken ve dahası „varlığının meşruiyeti“nin bir sorun olduğunun sıkıntısını duyarken,  dile gelen sesin kendi sesi oldugunu düşünenle orada konuşanı ayırdığımı, ayrı ayrı değerlendirmek gerektine inandığımı da belirtmek geregi duyuyorum. Bu özdeşleşmenin yanıltıcı olduğuna değinirken, bu iki öznenin –konuşan özneyle orada konuşanın kendisi olduğunu düşünen ve o hisle gururlanan özne- iki ayrı koldan analiz edilmesi gerek sanıyorum.Bu ise bizi doğrudan siyaset felsefesinin ezeli „temsil sorunu“yla karşı karşıya getirecektir ister istemez. Ama bu yönde ilerlemek şimdilik imkansız, yalnızca özeşleşmenin içerdeği ayrıma ve önemine işaret etmek için belirtiyorum bunu.

Şu halde hadisenin özüne dönebiliriz. Burada, „doğruyu söylemek“, „doğru bir tavır koymak“ üzerinden gerçekleşen özdeşleşmenin yanılgısının, Erdoğan’ın „ontolojik ikiyizlülüğü“ diyeceğim şeyden kaynaklanıyor olduğunu düşünüyorum. Mesela, „öldürmeyeceksin!“ diyen Erdoga’a, „evet sen de öldürmeyeceksin“ demek zorunda olduğumuz bir zemin var. Bunu diyecek olan elbette Perez olmayacaktır. Ve bunu diyecek olana da, şimdilik ses etme, bak adam israil’e, Batı‘ya neler diyor, senin adına ezilenler adına kafa tutuyor denilemez. Aksi halde „sessiz yığınların sesi olmak“ tuhaf bir hal alır.

Eğer başka bir bağlamdan bakılırsa, Erdoğan’ın Perez’e efelenmesinin sanıldığından daha büyük bir sahtekarlık olduğu ve o diklenmenin neleri örtbas etmeye çalıştığından kuşkulanmanın gayet meşru kabul edilmesi gerektiği de anlaşılacaktır. Kendi mahallesinde önüne geleni ezene, güc sahibi  olarak ona buna eziyet edene, öbür mahallede oranın dayısına dikleniyor diye „delikanli“ diyemeyiz. Üstelik o „dayı“yla onca stratejik/uluslarası/bölgesel ilişkiler ve çıkar ortaklıkları içindeyken. Ayrıca Erdoğan’ın söylediği şu „sesini yükseltenin suçluluk psikolojisi içinde hareket ettiği“ sözü doğruysa eğer, bunu aynı zamanda bir itiraf olarak da değerlendirebiliriz. Bu durumda da Erdoğan’ın „sessiz yığınların sesi“ olurken bununla ne yapmak istediğini, ne yapmaya soyunduğunu sormak durumundayız. Bu türden soruları sorduğumuzda alacağımız olası cevaplar eğer duyduğumuz gururu teyit ediyorsa ne ala?

Toparlayayım: Erdogan’in kimi söylediklerinin, kendi söylemek isteyecegim ya da kendim orada olsam söyleyecegim sözler olmasının, anlatmaya çalıştığım sıkıntının kaynağı açısından hic bir önemi yok. Aynı kelimeleri dahi kullansak ve aynı sözleri dahi söylesek, aynı densizliklerin sahibi gibi görünsek de,  o ses benim sesim degil, orada ben konuşmuyorum, işte bütün mesele bu.